Waals erfgoed

Start van de nieuwe “Alliantie Erfgoed-Werkgelegenheid”

Op 12 november 2025 gaat in de Paix-Dieu in Amay het startschot voor de nieuwe “Alliantie Erfgoed-Werkgelegenheid 2.0”, het resultaat van een nauwe samenwerking tussen de Waalse autoriteiten en private erfgoedactoren, waaronder de bouwsector. De ambitie: een antwoord bieden op de vele uitdagingen van het Waalse erfgoed.

Enkele terugblikken: colloquium van Fosses en het Regeringsakkoord

Op 18 februari laatstleden organiseerden Embuild Wallonie en de Waalse Unie van Architecten (UWA) in Fosses-la-Ville een colloquium dat het belang van de erfgoedsector als hefboom voor economische activiteit in Wallonië benadrukte: 50.000 panden opgenomen in het inventaris van het onroerend erfgoed, waarvan 4.200 geklasseerd, 350 erkende bouwbedrijven in klasse D23 of D24… (zie Embuild Magazine van april). Tijdens dit colloquium presenteerden Embuild Wallonie en de Beroepsvereniging voor Erfgoedrestauratie van de Federatie van Algemene Aannemers hun “erfgoedmemorandum” en pleitten ze voor de herlancering van de Alliantie Erfgoed-Werkgelegenheid van 2016, die tal van resoluties bevatte (die opnieuw actueel zijn) op het vlak van opleiding, financieringsvormen en de organisatie van overheidsopdrachten inzake erfgoed — met als doel de toegang van kmo’s tot deze markten te ondersteunen en te vergemakkelijken.

De Koninklijke Vereniging van Historische Woonhuizen en Tuinen van België (ARDHJB) bracht tijdens het colloquium eveneens zeer concrete voorstellen aan (die bovendien sterk overeenstemmen met die van de bouwsector), zoals de invoering in Wallonië van een “monumentenwacht”, de uitbreiding van de vrijstelling van erf- en schenkingsrechten naar niet-geklasseerde bijgebouwen, en de verbetering van technische clausules in zowel publieke als private aanbestedingen. Deze oproepen sluiten aan bij de Verklaring van Regionaal Beleid (VRB) 2024 van de nieuwe Waalse Regering, die oproept tot de ontwikkeling van “strategische allianties” inzake erfgoed, met betrokkenheid van onder meer de bouw-, opleidings-, cultuur- en toerismesectoren.

Als conclusie van het colloquium in Fosses verklaarde erfgoedminister Valérie Lescrenier haar sterke bereidheid tot samenwerking met de betrokken partijen, met name om de opleiding van actoren te versterken, alternatieve financieringsbronnen te vergemakkelijken en de werking van zowel het Waals Erfgoedagentschap (AWaP) als de Erfgoedcode (CoPat) verder te optimaliseren.

Sterren staan gunstig voor een “Alliantie Erfgoed-Werkgelegenheid 2.0”

In het verlengde van dit colloquium stonden de sterren dus goed voor een herlancering van de dynamiek tussen publieke en private actoren. Na een evaluatie van de versie van 2016, en gezien de juridische en economische evoluties sinds die tijd, achtte de Waalse Regering het nodig om het initiatief te actualiseren via de lancering van een nieuwe Alliantie Erfgoed-Werkgelegenheid 2.0.

De noden die in 2016 werden vastgesteld – het stimuleren van werkgelegenheid en opleiding in de bouw, het verbeteren van de kwaliteit op erfgoedwerven en het diversifiëren van financieringsbronnen – blijven actueel, maar nieuwe uitdagingen zijn erbij gekomen door de maatschappelijke evolutie:

• De energie-uitdagingen, die moeten worden geïntegreerd in renovatieprojecten;

• De nood aan economisch levensvatbare herbestemmingen als hefboom voor de duurzaamheid van erfgoed;

• De verbetering van de efficiëntie en gebruikersgerichtheid van de AWaP, die beter haar rol als facilitator moet vervullen;

• De inwerkingtreding (te analyseren en optimaliseren) van de nieuwe CoPat;

• De grotere betrokkenheid van de privésector.

Vier rondetafels te organiseren binnen het jaar

Op basis hiervan heeft de Waalse Regering, op initiatief van het kabinet van V. Lescrenier, het programma van de Alliantie Erfgoed-Werkgelegenheid 2.0 uitgewerkt rond vier rondetafels die tegen eind 2026 zullen worden georganiseerd door de AWaP en de bevoegde overheidsinstanties, in overleg met de verschillende betrokken private partners, waaronder Embuild Wallonie/GPRP, de UWA, de ARDHJB en andere strategische spelers (Buildwise, Prométhéa, Constructiv, UPSI…).

Rondetafel nr. 1, gewijd aan het thema “Werkgelegenheid, opleiding, promotie van erfgoedberoepen”, vindt plaats op 12 november in de Paix-Dieu in Amay. De beroepen die verband houden met restauratie vereisen specifieke, vaak zeldzame vakkennis, die vooral via diepgaande opleiding en/of intergenerationele overdracht wordt verworven. Deze competenties staan vandaag onder druk door het tekort aan gekwalificeerd personeel (metselaars, dakdekkers, werfleiders…). De sector wil daarom het opleidingsaanbod (initieel en permanent) versterken via verschillende hefbomen: duaal leren en bedrijfsopleiding (onder meer mentorschap), samenwerkingen tussen opleidingscentra en bedrijven, permanente opleidingen aangepast aan de seizoensgebondenheid van de activiteiten, en versterking van de competenties van de opleiders. Daarnaast pleit de sector voor de opname in overheidsopdrachten van kwalitatieve criteria die ervaring, referenties en vakbekwaamheid van uitvoerders waarderen, en voor het verderzetten van promotiecampagnes voor technische beroepen.

In maart zal rondetafel nr. 2 de economische en financiële aspecten behandelen. Naast het versterken van de kruisbestuiving tussen toerisme, cultuur en erfgoed, zal men er het potentieel van alternatieve financiering bespreken. Enerzijds voor de herbestemming van erfgoedpanden in samenwerking met vastgoedprofessionals (eventueel met een herziening van de lijst van beschermde panden om procedures te versnellen). Anderzijds om de fiscale vrijstellingsmaatregelen inzake erf- en schenkingsrechten uit te breiden naar nieuwe categorieën van panden. En “last but not least”: om mecenaat te stimuleren, met de expertise van Prométhéa.

In juni zal rondetafel nr. 3 de technische aspecten, energie en duurzaamheid bestuderen. Daar zal het systeem Monumentenwacht worden voorgesteld (dat goed werkt in Nederland en Vlaanderen voor het preventief onderhoud en de restauratieanalyse van gebouwen) en de bijhorende diagnosehulpmiddelen. Er zal, met de steun van Buildwise, worden nagedacht over de integratie van de energetische dimensie en de EPB in restauraties, over de verbetering van technische clausules en bestekken, over de introductie van nieuwe materialen en innovaties, en over de integratie van artificiële intelligentie in werkprocessen.

Ten slotte zal in de herfst van volgend jaar rondetafel nr. 4 zich buigen over de publieke en private erfgoedmarkten, met als doel de toegankelijkheid van kmo’s tot overheidsopdrachten te verbeteren, de kwaliteit van administratieve en technische clausules te verhogen, de referenties van goede uitvoering te balanceren, de praktijk van proefstukken te optimaliseren en gunningscriteria aan te passen om het vakmanschap van lokale gespecialiseerde bedrijven te valoriseren.

Wat de private markten betreft, zal men evalueren of de nieuwe CoPat de uitvoering van werken door particuliere eigenaars stimuleert en versnelt dankzij de nieuwe bepalingen (vereenvoudigde en versnelde procedures, vastgelegde maximumtermijnen, vereenvoudiging van subsidieaanvragen).

Gezien de omvang van het onderwerp zullen de acties per thema waarschijnlijk worden geprioriteerd… Uw magazine zal in volgende edities terugkomen op de conclusies van de rondetafels en van deze Alliantie Erfgoed-Werkgelegenheid 2.0.